شوشتر از شهرهای قدیمی و بسیار زیبای ایران است که در دامنه کوههای زاگرس قرار دارد. به همین دلیل از آب و هوایی مطلوب و طبیعتی زیبا برخوردار است که آن را به یکی از مقاصد گردشگری جنوب غرب کشور، در برخی از ایام سال بهویژه بهار تبدیل کرده است. روایات متعددی در مورد نامگذاری این شهر به شوشتر وجود دارد. گروهی از مورخان عنوان میکنند که در دورانی از تاریخ، مردم شهر شوش پس از ویران شدن سرزمینشان در ۶ فرسنگی آن منطقهای را که دارای آب و هوایی حاصلخیزتر و مناسبتر بود، بهعنوان محل جدید زندگی انتخاب و شهری جدید به نام «شوشتر» را که بهمعنای بهتر از شوش است، بنا نهادند.
ماپاریان، دسبول، آدینه، لشکر، مقام علی و گرگر، نام شش دروازهای است که تعداد دیگری از مورخان معتقد هستند در گذشته متعلق به شوشتر بوده و همین امر باعث شهرت آن به شوشتر شده است. «شه شاتر» بهمعنای شهر شاه، «شوشا» و «سوسا» که مطبوع و دلپسند معنا میدهد و نیز «تیشتر» همان الههی باران، ایزدبانوی آبآفرین، نامهای دیگری است که در گذشته شوشتر را به آنها میخواندند. گروهی دیگر نیز براین باور هستند، «شوشین دخت»، همسر «یزدگرد سوم»، شخصی است که شهر شوشتر را احداث کرده است و به همین دلیل نام وی بر این شهر گذاشته شده است که البته این مورد چندان درست به نظر نمیرسد چراکه تاریخچه شوشتر بسیار قدیمیتر از زمان یزدگرد سوم است.
سازه های آبی شوشتر
سازه های آبی شوشتر یکی از بزرگترین مجموعههای صنعتی در دوران پیش از انقلاب صنعتی است که قدمت آنها به دوران هخامنشیان بازمیگردد. مجموعهای ارزشمند که با گذشت دوران مختلف، امروزه نیز مورد استفاده قرار گرفته و از طرف سازمان جهانی یونسکو به «شاهکار نبوغ و خلاقیت»، ملقب شده است.
قطعا سازههای آبی شوشتر، نمایی از علم و هنرمندی ایرانیان در دوران مختلف تاریخ است که در قرن سوم میلادی که مقارن با حکومت ساسانیان بوده، پیشرفت و نوسازی قابل توجهی را به خود دیده است. صخرههای دیدنی که از روی آنها آب به آبگیر پاییندست سرازیر میشود، یکی از تماشاییترین بخشهای این سازههای آبی است که با عبور از دشتهای جنوبی شوشتر و رونق بخشیدن به کشاورزی و باغبانی منطقه، هزاران سال آب مورد نیاز این ناحیه از کشور را تامین کرده و تا دهههای اخیر نیز مورد استفاده قرار میگرفت.
منطقه حفاظت شده کرایی
در ۲۵ کیلومتری از جنوب شرقی شهرستان شوشتر، یکی از مناطق گردشگری تاریخی و طبیعی استان خوزستان قرار دارد که به «منطقه حفاظتشدهی کرایی»، نامگذاری شده است. وسعت این منطقه نزدیک به ۴۰ هزار هکتار است که رشتهکوه سیاه یا کوه شه در آن قرار گرفته است. پوشش گیاهی منطقهی کرایی از نوع مرتعی و در انواع مختلف است که میتوان به بادام کوهی، انجیر کوهی، کلخنگ، رملیک، سریم، گز، کاسنی، لگومینوز، بارهنگ، بومادران، پونه و درخت کنار اشاره کرد. جانورانی همچون قوچ، میش، گرگ، تشی، تیهو، کبک، پلنگ و هو نیز در این منطقه زندگی میکنند.
همچنین در این منطقه میتوان آثار باستانی مانند خرابههای قلعه گره و مقابر چند امامزاده را مشاهده کرد. چشمههای کرایی مانند راهدار، خرسی، چاه کرا، کرایی قدیم و آبگرمک نیز از جاذبههای طبیعی منطقه کرایی است که تماشای آنها برای علاقهمندان به طبیعتگردی مناسب است.
پل بند لشکر
پل بند لشکر یکی دیگر از آثار تاریخی و جاذبههای گردشگری شهرستان شوشتر است که قدمت آن به دوران حکومت ساسانیان بازمیگردد. این سازه تاریخی با مصالحی چون ماسه سنگ و ملاط ساروج ساخته شده و دارای طولی بالغ بر ۱۲۴ متر است. ارتفاع این پل در قسمتهای مختلف، متغیر است اما بهطور میانگین دارای بلندایی حدود ۸ متر و ۳۵ سانتیمتر است.
در دوران حکومت صفویان پل بند لشکر مورد تعمیر و بازسازی قرار گرفته است، به همین دلیل طاقها و نوع ساخت آنها متعلق به این دوره است. پل بند لشکر روی نهر داریون احداث شده و دارای ۱۳ دهانه است. این سازه ارزشمند ایران کهن که در گذشته شوشتر را به یکی از شهرهای مهم به نام «عسکر مکرم»، متصل میساخت و یکی از دروازههای شوشتر به حساب میآمد.
حضور آثاری تاریخی همچون قسمتهایی از چند آسیاب سنگی قدیمی و نیز بقعهی امامزاده عبدالله (ع) در نزدیکی این پل قدیمی، این منطقه از شوشتر را به یکی از مکانهای دیدنی این شهرستان تبدیل کرده است.
نهر داریون شوشتر
«نهر داریون»، یکی دیگر از دیدنی های شگفتانگیز و قابلتوجه شهرستان شوشتر است که قدمت آن به دوران حکومت داریوش هخامنشی بازمیگردد. جالب است بدانید که این نهر در شهر شوشتر از «رود شطیط» جدا میشود و دوباره پس از پیمودن مسیری، به آن متصل میشود. در زیر قلعه سلاسل، سر دهانهی نهر قرار گرفته و در دوران گذشته، آن را از داخل قلعه و با کمک میرابها، کنترل میکردند.در مورد قدمت نهر داریون با استناد از متون تاریخی، میتوان قرن پنجم قبل از میلاد را که همان دوران حکومت داریوش اول است، در نظر گرفت. در مورد وجه تسمیه این سازهی آبی کهن، برخی از مورخان و باستانشناسان معتقد هستند که این نام برگرفته از نام داریوش است. «دارا» و «داریوش»، دیگر نامهای نهر داریون است که بعضا مورد استفاده قرار میگیرد. این اثر ملی ایران، در سال ۲۰۰۹ میلادی به ثبت میراث جهانی یونسکو رسید.
برج کلاه فرنگی شوشتر
در مرکز شهرستان شوشتر، در کنار رود کارون و در نزدیکی یکی دیگر از آثار تاریخی کشور به نام «بند میزان»، عمارتی تاریخی و ارزشمند قرار گرفته است که از آن به «برج کلاهفرنگی شوشتر»، یاد میشود. قدمت این برج متعلق به دوران حکومت قاجاریان است که سازندگان آن را بهصورت هشتضلعی طراحی و ساختهاند. جالب است بدانید که فاصله بخش زیرین این بنای تاریخی که برج روی آن قرار دارد، با سطح زمین برابر با چهار متر است. حال با احتساب ارتفاع هفت متری برج، کلاهفرنگی شوشتر دارای بلندایی برابر با ۱۱ متر خواهد بود. ساکنان بومی شوشتر معتقد هستند که در زمان حکومت قیصر روم یا شاپور ساسانی، از آن بهعنوان مقر دیدهبانی استفاده میشد که امر نظارت بر امور و فعالیت کارگران که در بند میزان مشغول به کار بودهاند، صورت میگرفت.
خانه مستوفی شوشتر
«خانه مستوفی» از عمارات تاریخی شهرستان شوشتر و یکی از آثار ارزشمند ایران کهن است که کارشناسان بناهای تاریخی، قدمت آن را به دوران حکومت پادشاهان قاجار نسبت دادهاند. این بنای ارزشمند تاریخی متعلق به یکی از تجار مشهور شوشتر به نام «محمدعلی مستوفی» است که بر اساس سبک معماری مرسوم در اواخر پادشاهی قاجاریه و در زمان مظفرالدین شاه، در بافت قدیمی این شهرستان ساخته شده است.
معمار این عمارت طرح نخستین آن را بهشکل عمارتی متشکل از دو بخش داخلی و بیرونی طراحی کرده است. این خانهی تاریخی بهرهمند از چشماندازی بسیار زیبا و منحصربهفرد نسبت به رود شطیط و پلبند قدیمی شادروان است که خود نمونه بارزی از هنر و استادی معماران و هنرمندان در ایران کهن به شمار میرود. امروزه با دایر شدن بخشهای مختلفی از جمله موزه خانه مستوفی، رستوران، مرکز صنایع دستی و عکاسخانه در این مجموعه تاریخی، آن را بهعنوان یکی از جاذبههای گردشگری شوشتر میشناسند.
قلعه سلاسل شوشتر
در شمال شوشتر و روی صخره بسیار بزرگ، یکی دیگر از آثار تاریخی این شهرستان قرار دارد که از آن به «قلعه سلاسل»، یاد میشود. برخی از کارشناسان ساخت این دژ مستحکم و تاریخی را در دوران حکومت ساسانیان عنوان کرده و بر این باور هستند که احتمالا همزمان با سال «پل بند شادروان» احداث شده است. قلعه سلاسل در دوران مختلف بارها مورد تعمیر و بازسازی قرار گرفته است. گفته میشود که در گرداگرد آن و از شرق تا غرب، خندقی جهت جلوگیری از نفوذ دشمن و نیز تامین آب مورد نیاز قلعه کنده شده بود.
بخش غربی قلعه نیز توسط رود احاطه شده و همین امر استحکام بسیار آن و نیز دسترسی آسان به آب نهر داریون را فراهم کرده بود. نهر داریون از زیر قلعه عبور میکرد و آب نهر نیز به کمک پلکانهایی در دسترس قرار میگرفت که داخل قلعه تعبیه شده بود.
باغ خان شوشتر
باغ خان مجموعهای است تاریخی و متعلق به دوران حکومت قاجاریان که در فاصلهای کمتر از یک کیلومتر از محوطه تاریخی «آبشارهای شوشتر»، در بخش غربی «رود گرگر» و در نزدیکی بافت قدیمی شهر تاریخی شوشتر قرار دارد. محوطه باغ بالغ بر ۱۶۰۰ متر مربع وسعت دارد که با قرارگیری درختان بهصورت منظم و با قاعده و نظمی خاص، گذرگاههایی برای تردد و عبور ایجاد شده که خود به زیبایی و جمال باغ افزوده است.
درختانی همچون انجیر، انار، پرتقال، نارنج، لیموترش، موز، توت و گلهایی همچون رز، محمدی، شاهپسند، لاله عباسی و گل کاغذی از جمله گیاهانی است که در این باغ تاریخی وجود دارد و فضایی دلچسب و دیدنی را ایجاد کرده است. جالب است بدانید که نام این باغ برگرفته از نام «محمد زمان خان مرعشی» از خانهای دوران قاجار است.