بازار تبریز
بازار تبریز به طول حدود یک کیلومتر، بزرگترین بازار سرپوشیدهی جهان است که در مردادماه سال ۱۳۸۹ خورشیدی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. این بازار در سال ۱۱۹۳ هجری قمری بر اثر زلزله با خاک یکسان شد؛ اما طولی نکشید که معماران زبردست آن را بازسازی کردند و بازار کنونی مربوط به اواخر حکومت زندیه و عصر قاجار است.
طاقها و گنبدهایی با کاربندیهای زیبا و ارتفاع بلند، سازههای آجری به هم پیوسته، آرایش مغازهها، کثرت تیمچهها و وجود تعداد زیادی مدرسه و مسجد که در کنار سراهای بازرگانی جای گرفتهاند، این بازار را بهعنوان نمونهای عالی از محیط تجارت و زندگی اسلامی و شرقی به یادگار گذاشتهاند.
مسجد کبود
مسجد کبود یا مسجد جهانشاه از مسجدهای تاریخی تبریز مربوط به دوران حکمرانی قراقویونلوها در قرن نهم هجری است و تنوع و ظرافت کاشیکاری و انواع خطوط و نقشهای بهکار رفته در آن و نیز زیبایی و هماهنگی رنگها بهویژه رنگ لاجوردی کاشیکاریهای معرق سبب شده است تا به فیروزه اسلام شهرت یابد. این مسجد با کاشیهای معرق فیروزهای و لاجوردی، انواع خطوط عالی مانند ثلث، نستعلیق، نسخ و طرحهای بدیع هندسی و اسلیمی مورد توجه ارباب ذوق و هنر است و یکی از آثار ارزشمند معماری ایرانی بهشمار میرود که به لحاظ شیوه معماری از سایر نمونههای معماری مسجد متمایز است.
ارگ علیشاه
ارگ علیشاه با قدمتی ۷۰۰ ساله، یکی از بلندترین و قدیمیترین دیوارهای تاریخی کشور و همچنین از جمله مهمترین دیدنیهای تبریز است. بنا به نقل قولها و یادداشتهای جهانگردان تاریخی، ارگ علیشاه تنها بنای مرتفع شهر تبریز بوده که حتی از دوردست دیده میشده است. این مجموعه بینظیر، ابتدا به صورت مسجدی عظیم بنا شده بود که در اثر گذر زمان، همچنین زمینلرزههای متعدد این شهر (در حدود ۴۰ زمین لرزه) و نیز جنگها تا حدود زیادی تخریب شده است. در حال حاضر، تنها بخش باقیمانده از این بنا دیوار مرتفعی است که به نام ارگ علیشاه خوانده میشود.
مسجد جامع تبریز
مسجد جامع تبریز که به مسجد جمعه و جامع کبیری نیز مشهور است، از جمله قدیمیترین عمارتهای تبریز محسوب میشود. موقعیت مکانی این عمارت شگفتانگیز به گونهای است که بازار تبریز آن را احاطه کرده است. طبق اسناد تاریخی موجود، قدمت این بنای زیبا و باشکوه را به دوران حکومت پادشاهان سلجوقی (قرون پنجم تا ششم هجری) تخمین زدهاند. متأسفانه بهدلیل زمینلرزهای که در سال ۱۱۹۳ هجری در شهرستان تبریز به وقوع پیوست، قسمتهایی از این اثر تاریخی از جمله چندین طاق آن، دچار تخریب و آسیبدیدگی شد.
البته مدت زمانی پس از زلزله و مصادف با دوران آغازین پادشاهی قاجار، فردی به نام حسینقلی خان دنبلی که از حاکمان وقت این دیار بهشمار میآمد، این مسجد کهن را مورد ترمیم و بازسازی قرار داد و مسجد کنونی را احداث کرد. بههرحال حضور طاقهای بلند و آجرهای بسیار بزرگی که در ساخت آن استفاده شده است و همچنین پایههای قطور مسجد، بهوضوح نشاندهنده پیشینه طولانی و قدمت بسیار این عمارت ایران کهن هستند.
موزه آذربایجان
موزه آذربایجان یکی از مهمترین موزههای ایران و دومین موزه باستانشناسی کشور پس از موزه ملی ایران شناخته میشود. زیربنای موزه آذربایجان ۲۴۰۰ مترمربع بوده و دارای سه طبقه و یک سالن نمایش در هر طبقه به ابعاد ۳۷ در ۱۲ متر، چند اتاق اداری و کتابخانه است.
موزه آذربایجان دارای آثار تاریخی و هنری متعلق به دوران پیش از اسلام و دوران اسلامی است. در حال حاضر، این موزه گنجینهای مهم و با ارزش حاوی دوازده هزار قطعه اشیای عتیقه و هنری دارد که ۲۳۰۰ قطعه آن به ثبت رسیده است و بهدلیل کمبود فضا بخش محدودی از این آثار در بخشهای مختلف موزه در معرض نمایش قرار دارند. در طبقه همکف موزه آذربایجان، آثار و اشیای تاریخی مربوط به دوران پیش از تاریخ و دوران پیش از اسلام گردآوری شدهاند که سفالینههای تپه اسماعیلآباد با قدمت هفت هزار ساله از تاریخیترین آثار این بخش بهشمار میروند. در سالن نمایش طبقه اول و در امتداد آثار تمدنهای باستانی ایران، اشیای به جا مانده از تمدن نیشابور در قرن چهارم هجری قرار دارد که مشخصه آنها بهکارگیری لعاب سفیدرنگ با نقش و نگارهای اسلامی و خط کوفی است.
پارک ائل گلی
شاه گلی یا ائل گلی یکی از مهمترین گردشگاههای شهر تبریز است که در جنوب شرق آن و در هفت کیلومتری مرکز شهر واقع شده و به یکی از نمادهای این شهر تبدیل شده است. این مکان در ابتدا استخری بود که در زمان آق قویونلوها ایجاد شد و در دوران صفویه نیز گسترش یافت. پیش از روی کار آمدن صفویان، این استخر بزرگترین منبع ذخیره آب جهت آبیاری باغهای شرق تبریز بود.
در فصل زمستان آب دریاچه یخ میزند و نمای متفاوتی به محیط اطرافش میبخشد. در این مدت ماهیهایی که در آب آن زندگی میکنند، نمیتوانند به بخش بالایی آب برسند و در نتیجه روند رشدشان آرامتر میشود. در وسط استخر ائل گلی بنایی به شکل هشت ضلعی و دو طبقه وجود دارد که با نام کاخ ائل گلی شناخته میشود. این بنا در حال حاضر بهعنوان رستوران مورد استفاده است. مسیری در وسط استخر ائل گلی وجود دارد که انتهای آن به این بنا متصل میشود و در واقع عمارت مذکور در وسط استخر و بهصورت شبهجزیره قرار گرفته است که بر حس و حال جالب آن میافزاید.
